O pasado xoves 29 de setembro invitáronnos a participar nunha xornada organizada pola concellaría de Turismo de Santiago de Compostela na que o bo amigo Mario Crecente e o seu equipo trataron de poñerlle “orde” a unha iniciativa que pretende dotar futuras ideas para unha revisión do plan estratéxico de Turismo da cidade de Santiago que parece vaise a suscitar en breve. As xornadas realizáronse baixo a denominación “Turismo Ordenado: repensando a relación entre o turismo e a cidade”.
Sen entrar en moito detalle ponente por ponente do que alí se dixo, queremos a través deste post, sintetizar varias das ideas e achegas que por alí se dixeron, que nos fan reflexionar sobre aspectos varios sobre a xestión do destino en xeral e de Santiago de Compostela en particular, onde os problemas seguen aí co paso dos anos: financiamento, desestacionalización, descentralización, turistificación, accesibilidad etc.
Non existe un modelo turístico existe un modelo de cidade.
Unha gran frase do ponente Joan Torrella, a cal sen ningún xénero de dúbidas subscribimos, como técnicos en Turismo e como persoas que vivimos nunha contorna. As cidades teñen que revisar os seus modelos, cara a onde dirixen as súas estratexias e si nelas está o Turismo, débese de definir que modelo turístico quérese enmarcado nun modelo de cidade e non ao revés.
Si non hai cidade, non hai turismo, si non se pensa así, o risco que se corre é moito maior. O problema, pese a que a frase séguenos gustando, é que na realidade non funciona, mírase cara a outro lado e chega como sempre tarde. Tan sinxelo como a vida mesma. Cando falamos dun turismo que se deixa acampar ás súas anchas e sen control, existe risco de caos e as consecuencias son de difícil solución. É como non tomar ningunha medida preventiva para evitar o cancro e cando xa temos metástasis queremos poñerlle remedio.
Este ponente falounos da problemática do excesivo turismo na cidade de Barcelona, os problemas que está causando sobre a poboación local, a animadversión que xera e que medidas se están empezando a tomar para paliarlas. Comentou cuestións curiosas como que a Barcelona xa non lle debe de interesar a promoción en toda a súa amplitude, que os eventos que se realizan teñen que ser medidos, que o produto turístico debe de ser revisado e que se teñen que ordenar os fluxos e a movilidade do turismo para unha maior adecuación, fomentando o mesmo cara aos espazos menos saturados. Tamén se falou do financiamento, da taxa turística do goberno catalán (recaudó preto de 40 millóns en 2015), a súa distribución e que claramente non ha ter ningún efecto sobre a demanda, como moitos dixemos desde fai anos e que tanto temen e rexeitan os aloxamentos turísticos nun principio.
Pese a todo, non coñecemos ningunha cidade que logo da súa metástasis turística solucionouno ata agora, nin parcheado si apúrannos. É evidente que é peor deixar campar ás súas anchas pero sen dúbida difícil papeleta e si hai algunha solución, serán pequenas correcciones pero non a resolución do problema e moito menos a curto prazo. Non somos moi optimistas neste sentido.
O turismo é como o lume, sérveche para cociñar e darche para comer pero pódeche queimar a casa.
En realidade pasa con todo que deixas crecer sen control e sen que ninguén pense nas consecuencias, ao final pódeche queimar. Por suposto dáche cousas, pero a falta de estratexia, poñerlle cabeza ao crecemento turístico, o cortoplacismo poden romper o saco. A reflexión que nos proporciona esta frase é ter claro dunha vez por todas que é necesario saber cara a onde imos, como queremos crecer e ata onde está o límite deste crecemento e sobre todo, a cambio de qué.
Estamos totalmente convencidos que os destinos que máis posibilidades teñen de que isto non pase son aqueles que aínda están a tempo de revisar o seu turismo, o seu modelo, o sua accesibilidade, a integración de todos os actores, que a cidade non viva de costas, mirar a súa sustentibilidade, implicar á cidadanía para que poidan controlar a súa industria turística co obxecto de non matar a galiña dos ovos de ouro, antes de que nos diagnostiquen un cancro con metástasis difícil de parar.
Neste paradigma entendemos que se atopa Santiago. Santiago non ten nin de lonxe o problema de Barcelona, nin de Venecia nin doutras similares. Non confundamos 3 rúas e unha praza saturadas durante 3 meses ao ano cunha turistificación sen control, que nin de lonxe estamos nestas, na nosa humilde opinión.
O que está claro que calquera destino que se precie e a estas alturas da película, con tanta sustentibilidade, responsabilidade social empresarial, ecodestinos, a economía colaborativa e demais, sería do xénero estúpido non prestar atención como cidade a estas cuestións e a política turística e o sector teñen que ir si ou si da man. Todos viven do mesmo, coidalo é patrimonio de todos.
Hai un certo tufillo co Turismo…
Especialmente brillante estivo Liñares ao final das conferencias. Fixo o esforzo de dar unha mensaxe positiva, que oíndo a máis dun parece que o Turismo ten un certo tufillo negativo nos últimos tempos, o cal débese illar a casos concretos e non estendelo coma se dunha moda dalgúns se tratase, tratando ao turismo como o culpable de todos os males.
É evidente que toda industria que aporte riqueza esixe sacrificios. Si queremos enerxías limpas, pois teremos que afacernos a ver molinillos nos nosos montes, que polas noites na zona vella hai ruídos e na maioría dos casos son universitarios non implica que haxa que ir en contra da universidade. É evidente que nos encantaría que Apple estivese no Polígono do Tambre dicía Liñares, pero en Santiago non hai un Silicon Valley. O turismo na cidade é algo que aporta moito á mesma. Dános recoñecemento internacional, sitúanos no mapa mundial que non é pouco e non deberiamos de queixarnos moito. O turismo aporta cuestións máis que positivas nunha cidade que ten a sorte de ser elixida por moitas persoas que deciden desprazarse ata alí para coñecela e aínda que non o xustificamos, como todo dáche compensacións e sacrificios.
En definitiva, non focalicemos un problema onde non o hai, por que as árbores impediranche ver o bosque. É dicir, si todo o esforzo vai para facer partícipe á cidadanía e a sustentibilidade do Turismo, olliño que mentres tanto se che van os avións do aeroporto, báixache a estancia media e o gasto turístico, os tourperadores fomentan a pernotación noutros destinos, a tempada baixa será máis acentuada o que implica empregos de peor calidade e pasarán outros tantos anos sen rumbo e coa maioría dos problemas sen resolver.
Temos un casco histórico en Santiago, premiado internacionalmente dotado durante anos con moitos millóns de euros para poñelo como exemplo no sua rehabilitación e conservación pero non deixa de entrar na paradoxa de que en todos estes anos cada vez vive menos xente nel, cunha mínima conectividad decente a internet por enumerar algunha dificultade coa que se atopan. Nisto o Turismo non ha ter ninguna culpa. A oferta de hoteis con encanto no casco histórico de Santiago é un aspecto bastante singular da nosa oferta e necesita como auga de maio para gañar en autenticidade e integración, veciños que aporten valor á experiencia dos nosos visitantes, non?. Aí o deixamos caer para a reflexión…
Fixéronse moitas cousas ben
O noso Xullo Castro do Parador entre outras cousas, fixo unha retrospectiva dos principais ítems que influíron na promoción da cidade. Recordou ese Xacobeo 93, a declaración de Patrimonio da Humanidade tanto da cidade como do Camiño de Santiago, como fiel testemuña dun Santiago ao que deixou temporalmente e ao que volveu con máis brío como testemuña de cargo da súa evolución.
Que maior turismo ordenado que esa “Cidade Pensada” do proxecto 93-99 realizado polo equipo Xerardo Estévez (cun brillante artigo este fin de semana na Voz), que non foi precisamente o paradigma da xestión turística dun destino profesionalizada pero que si dotou á cidade dunha estratexia onde todas as administracións cohesionaron obxectivos, creando o Consorcio da Cidade de Santiago, o Palacio de Congresos, o Auditorio de Galicia, o CGAC, o periférico etc e dotou á cidade de infraestructuras, programación cultural e activos claves para unha cidade de marcado carácter europeísta e un destino turístico de tirón internacional co apoio de todos.
Recordamos datos que nos deu reflexións tan interesantes como o diferencial entre o xacobeo 99 e a cidade europea da cultura “Compostela 2000”, onde demostrábase con datos estatísticos tan curiosos que no ano 2000 tivemos case tanto gasto turístico como no 99, máis estancia media vindo a metade de xente. Aí temos un dato para reflexionar e abrir un camiño por exemplo.
Algúns pensamos que Santiago e moitos outros destinos, deben de buscar o seu algoritmo para indexar ben a súa oferta e a súa demanda, a súa poboación local e visitante, para atopar ese equilibrio que nos faga crer no negocio da felicidade como algo que fai conxugar os intereses de todos polo ben común da contorna no que vivimos, ese turismo ordenado que nos faga crecer e desenvolvernos con cabeza, coa implicación de todos os axentes pero que ten que conxugar tamén problemas de produto turístico, de diversificar a súa oferta, de promoción máis selectiva, de mellorar estancias medias e a súa accesibilidade aérea, a súa desestacionalización e unhas cantas cuestións máis vinculadas á xestión do destino e que seguen aí ao longo destes anos. A clave é facer conxugar estes retos co sua sustentibilidade tarefa que non é fácil e sobre todo, saber onde están as liñas vermellas e onde non, ese é o algoritmo a atopar.
En moitos modelos de desenvolvemento turístico, os que máis éxito están tendo son aqueles en o que o sector privado implícase moito máis coa xestión do destino, forma parte de toma de decisións, deixando moitas delas fóra dos vaivéns da administración pública e do cambio de interlocutores cada 4 anos que moitas veces fixeron dano. En turismo a estratexia sempre é a medio e longo prazo e 4 anos quédanse curtos para continuar co que está ben feito para que ninguén o altere e o papel do sector é clave para que isto non pase. Construír costa moitos anos, destruír conséguese nun par de semanas.
Ordenado si, pero fagamos o noso traballo todos e en todos os ámbitos e non creemos un problema onde non existe, salvo para previlo que é responsabilidade de todos. Queda moito por facer e no equilibrio estará o éxito. Atopemos ese algoritmo. Non lles parece?
0 comentarios